Dziś Dzień Wszystkich Świętych

Bliskość z dniem zaduszym sprawiła, że wierzenia zaduszkowe przeszły na te dzień - wyjaśnia Amudena Rutkowska z Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie.

Dawniej wierzono, że wieczorem dusze zmarłych wychodzą z cementarza na mszę, która odbywa się o północy i w której uczestniczą tylko zmarli z danej parafii. Tego dnia zapraszano także dusze zmarłych do domostw - wyjaśnia Amudena Rutkowska.

Na progu lub wewnątrz domostw zostawiano jedzenie, aby dusze zmarłych mogły się pożywić. Po symbolicznej uczcie starano się je wyprosić. W tym celu otwierano okna lub drzwi chat. Jak podkreśla etnograf, był to jedyny czas, kiedy dusze przebywały wśród żywych.

Na mszę o północy żywi nie mieli wstępu. Każdy śmiałek, ktory zajrzał wówczas do kościoła musiał się liczyć z tym, że zginie. Według opowieści ludowych, człowiek który zobaczył dusze powinien zdjąć jakąś część odzieży i rzucić ją na ziemię. Przeważnie był to kożuch. Dusze zazwyczaj rozszarpywały go, a człowiek mół ujść z życiem.

Często ludzie chcieli również zobaczyć podczas takiego nabożeństwa swoich bliskich zmarłych. W zachowanych przekazach najczęściej jest to osoba dźwigająca wiadra wody - mówi etnograf.

Woda w wiadrach symbolizowała łzy wylane z żalu za zmarłym. Często, według wierzeń, zmarli prosili żywych, aby przestali płakać, gdyż owe wiadra są coraz cięższe od wylanych łez. Jedynie na Podchalu dusze zmarłych są oblane zamarzniętą wodą i przedstawiane jako postaci pobrzękujące palcami i proszące o zaprzestanie wylewania łez.

Współczesne zapalanie zniczy ma również rodowód przedchrześcijański - dodaje Amudena Rutkowska. Jak wyjaśnia, dawniej palono ogień na rozstajach dróg, przy cmentarzach, a nawet na grobach, aby oświetlić drogę wędrującym duszom. Etnografowie podkreślają, że we współczesnych obrzędach można doszukać się związków z wierzeniami słowiańskimi.

1 listopada jako Dzień Wszystkich Świętych jest obchodzony w Kościele Katolickim od IX wieku.

IAR/KG